• Derse Geçiş
Gözden geçirme bölümünde öğrencilere metnin
görsellerini incelemesi istenecek. Görsel okuma yapılacak. Metnin bir kez sessiz okunması sağlanacak. Bu okuma
esnasında deyimleri tespit etmeleri istenecek. Daha sonra sesli, bölerek
okuma yöntemi uygulanacak. Anahtar kelimeleri ve anlamını bilmedikleri kelimeleri
bulmaları istenecek. Anahtar
Kelimeler : talebe,
hediye, üzüm, hoca, şifa, medrese, cömertlik, sanatAnlamını
bilmedikleri kelimeler bulunacak. Anlamlarıyla beraber sözlük defterine
yazılacak.
1. Etkinlik
Etkinlikte metinde yer alan bazı
kelimelerin anlamları verilmiş. Bu anlamlardan yola çıkarak kelimeler tespit
edilecek.
1. Düşünme, düşünüş .
TEFEKKÜR
2. İslam ülkelerinde, genellikle İslam dini kurallarına uygun
bilimlerin okutulduğu yer.
MEDRESE
3. Öğrenci.
TALEBE
4. Birinin suçunu bağışlama, merhamet etme.
RAHMET
5. Bilgelik, öğüt verici söz.
HİKMET
6. Alçak gönüllülük.
TEVAZU
7. Sebep, elverişli durum.
VESİLE
2. Etkinlik
Bu
etkinlikte okuduğumuz metnin özeti yapılacak.
3. Etkinlik
Metinle ilgili soruların cevapları bulunacak ve deftere yazılacak.
1. Köylü, medreseye niçin
üzüm getirmiştir?
Ona medrese kapısını açan, ürünleri kuraklıktan kırıldığı zamanlarda ona
yardım eden talebeye teşekkür etmek için.
2. Medresenin kapısını açmakla görevli talebenin kişilik
özellikleri hakkında neler söyleyebilirsiniz? Anlatınız.
Mütevazı, kıymet bilen, cömert, iyilik sever bir insandır.
3. Kapıyı açan talebenin hocası, üzümleri hasta bir talebesine
neden vermiştir? Açıklayınız.
Talebesinin şifa bulmasını umut ettiği için vermiştir.
4. Siz kapıyı açan talebenin yerinde olsaydınız üzümleri ilk
olarak kime verirdiniz? Nedenleriyle açıklayınız.
…
5. Elimizdekileri başkalarıyla paylaşmak toplumda nasıl bir etki
yaratır? Düşüncelerinizi nedenleriyle anlatınız.
…
4. Etkinlik
Etkinlikte yer alan afişler incelenip
benzer ve farklı yanları belirlenecek.
Farklılıklar
– İlk afişi Eskişehir Belediyesi, ikinci afişi Kızılay hazırlamıştır.
– İlk afişte yardım malzemeleri belirtilmiştir. İkinci afişte yardımın ne ile
yapılacağı belirtilmemiştir.
– Birinci afişte yardım kampanyası için birden fazla hayır kurumuyla iş
birliği yapılmıştır. İkinci afişteki yardım kampanyasını sadece Kızılay
düzenlemektedir.
Benzerlikler
– Her iki afişte de yardıma muhtaç olan kişiler için yardım kampanyası
düzenlenmiştir.
B kısmında hangi afişin daha etkili
olduğu sınıfta tartışılacak.
C kısmında bahsedilen proje ile ilgili
geçen sene okulumuz kütüphanesi için yaptığımız kampanyadan bahsedilecek. Üst
sınıflardan kampanyada görev alan öğrenciler sınıfa getirilerek deneyimlerini
paylaşacak.
5. Etkinlik
Görselden faydalanarak bu etkinlikte
sıfatlar konusu öğrencilere kavratılacak.
Sıfat (Ön Ad)
İsimlerin önüne gelerek isimleri renk, şekil, durum,
sayı vb. yönlerden niteleyen veya belirten sözcüklere sıfat denir.
» Bu akşam eski bir arkadaşımla masmavi denizi seyrettik.
Sıfatlar, niteleme sıfatları ve belirtme sıfatları olarak ikiye ayrılır:
A. Sıfat
Çeşitleri (Türleri)
1. Niteleme Sıfatları
Varlıkların durumlarını, biçimlerini, özelliklerini,
renklerini kısaca nasıl olduklarını bildiren sözcüklerdir.
İsimlere sorulan “Nasıl?” sorusunun cevabıdır.
» Çalışkan öğrenci sınavda
birinci oldu.
cümlesindeki “çalışkan” sözcüğü, “öğrenci”nin özelliğini belirtmektedir. Bu
cümlede “öğrenci” ismine “nasıl?” sorusunu sorduğumuzda “çalışkan” cevabını
almaktayız. Dolayısıyla “çalışkan” sözcüğü niteleme sıfatıdır.
» Gökyüzünü
aniden kara bulutlar kaplamıştı.
Bu cümlede “kara” sözcüğü, önüne geldiği ismin nasıl olduğunu gösterdiği için
niteleme sıfatıdır.
» Yolun kenarı, kurumuş yapraklarla doluydu.
NOT: Özel
isimlerle birlikte kullanılan akrabalık, meslek, saygı unvanları da niteleme
sıfatıdır.
» Aslı yenge, Doktor Mehmet, Süleyman Bey
2. Belirtme Sıfatları
Varlıkları işaret, sayı, yer, belgisizlik ve soru gibi
yönlerden belirten sözcüklerdir. Belirtme sıfatları dörde ayrılır:
2.1. İşaret Sıfatları
Varlıkları işaret yoluyla belirten sıfatlardır. İşaret
sıfatları, isimlere sorulan “Hangi?” sorusuna
cevap verir.
» Bu kitabı senin
için aldım.
Yukarıdaki cümlede bulunan “bu” sözcüğü işaret sıfatıdır. “kitap” sözcüğüne
“hangi?” sorusunu sorduğumuzda “bu” yanıtını alıyoruz. Bu yüzden “bu sözcüğü
işaret sıfatıdır.
» Arkadaşlarım öteki otobüse binmiş.
UYARI:
İşaret sıfatları mutlaka isim soylu bir sözcüğü etkilemelidir ve ek
almamalıdır, yoksa bu sözcükler sıfat olmaktan çıkar.
» O araba benim
değil.
İşaret sıfatı
» O benim değil.
İşaret zamiri
Bu cümlelerin
birincisinde “o” sözcüğü “araba” adını belirttiği için işaret sıfatı; ikinci
cümledeki “o” sözcüğü ise bir varlığı karşıladığı için zamirdir.
2.2. Sayı Sıfatları
Varlıkları sayı yoluyla belirten sıfatlardır. Sayı
sıfatları dörde ayrılır:
2.2.1. Asıl Sayı
Sıfatları
Bir ismi tam sayı olarak belirtir. İsme sorulan “kaç?” sorusuyla bulunur.
» Her akşam on beş sayfa kitap
okurum.
Yukarıdaki cümlede bulunan “on beş” sözcüğü, “sayfa” sözcüğünün sayısını
belirttiği için asıl sayı sıfatıdır.
» Bin atlı akınlarda
çocuklar gibi şendik.
2.2.2. Sıra Sayı
Sıfatları
Varlıkların derecelerini, sıralarını belirten
sıfatlardır. Sıra sayı sıfatları isimlere gelen “-ıncı, -inci” ekleri ile
yapılır. İsme sorulan “kaçıncı?” sorusunun
cevabıdır.
» On ikinci soruyu çözemedim.
» “Altıncı His”
adlı filmi çok beğendim.
Yukarıdaki cümlelerde koyu renkli yazılan sözcükler sıra sayı sıfatıdır.
2.2.3. Üleştirme Sayı
Sıfatları
Paylaştırma anlamı taşıyan, varlıkların eşit
bölümlerini belirten sıfatlardır. Sayılara “-er, -ar” eki getirilerek
oluşturulur. İsme sorulan “kaçar?” sorusunun
cevabıdır.
» Baba her oğluna üçer tarla bıraktı.
»
Hepimize yirmi altışar ceviz düştü.
Bu cümlelerde “üçer, yirmi altışar” sözcükleri, “tarla, ceviz” adlarının
paylara ayrıldığını belirttiği için üleştirme sayı sıfatıdır.
2.2.4. Kesir Sayı
Sıfatları
Bir ismi kesirli sayılarla belirten sayı sıfatıdır,
isme sorulan “kaçta kaç?” sorusunun
cevabıdır.
» Senelik kârdan beşte üç pay aldı.
» Alım
satımdan yüzde iki komisyon alıyor.
Bu cümlelerde “beşte üç, yüzde iki” sözcükleri, “pay, komisyon” adlarının
bütüne olan oranlarını belirttiği için kesir sayı sıfatıdır.
NOT: “yarım, çeyrek” sözcükleri bir ismi
belirttiğinde kesir sayı sıfatı olur.
» Yatmadan önce yarım bardak süt içer.
2.3. Belgisiz Sıfatlar
Varlıkları sayı ve miktar bakımından tam olarak
belirtmeyen sözcüklerdir. “bir, birkaç, birçok, çoğu, kimi, bazı, bütün, tüm,
başka, birtakım, her, hiçbir, herhangi” gibi kesinlik bildirmeyen,
belirsizlik anlamı taşıyan sözcükler kullanılır
» Yarın birkaç kişiyle köye
gidiyoruz.
» Her gün düzenli olarak koşu yapar.
Bu cümlelerdeki “birkaç, her” sözcüğü “kişi, gün” isimlerini, sayı yönüyle;
ama kesin olmayacak biçimde belirtmiştir. Dolayısıyla, “birkaç” ve “her”
sözcükleri belgisiz sıfattır.
“Bir” sözcüğü
“herhangi bir” anlamında kullanılırsa belgisiz sıfat, “tek” anlamında
kullanılıp ismin sayısını ifade ediyorsa asıl sayı sıfatıdır.
» Bir gün beni
anlarsın, dedi.
Belgisiz
sıfat
» Bir gün sonra
tatil bitiyor.
Asıl sayı sıfatı
2.4. Soru Sıfatları
İsimleri soru yoluyla belirten, yani isimleri anlamca
tamamlayan soru sözcükleridir. Soru sıfatlarının cevabı yine sıfattır.
“nasıl, kaç, kaçıncı, kaçar, hangi, ne kadar, ne?” gibi sorular soru sıfatı
olarak karşımıza çıkar.
» Sen, tatilde kaç kitap okumuştun?
Bu cümlede, “kaç” soru sözcüğünün “kitap” adını belirttiğini görüyoruz. Bu
soru sözcüğüne verilebilecek “beş kitap” cevabının sıfat olması, bize, bu
soru sözcüğünün de sıfat olduğunu gösterir.
» Hangi yoldan gitmemizi
tavsiye ediyorsun?
Bu cümlede, “hangi” soru sözcüğünün “yol” adını belirttiğini görüyoruz. Bu
soru sözcüğüne verilebilecek “şu yol” cevabının sıfat olması, bize, bu soru
sözcüğünün de sıfat olduğunu gösterir.
UYARI:
“Hangisi?, kaçı?” soru zamirleriyle “hangi?, kaç?” soru sıfatlarını birbirine
karıştırmamak gerekir.
» Hangi soru daha
zordu?
» Hangisi daha zordu?
Bu cümlelerde “hangi” sözcüğü “soru” adını belirttiği
için soru sıfatı; “hangisi” sözcüğü, bir adın yerini soru yoluyla tuttuğu
için soru zamiridir.
» Kaç öğrenci gelmedi.
» Öğrencilerin kaçı gelmedi.
Cümlelerde “kaç” sözcüğü “öğrenci” adını belirttiği için soru sıfatı; “kaçı”
sözcüğü, bir sayı adının yerini soru yoluyla tuttuğu için soru zamiridir.
NOT: Bir ad, hem niteleme hem belirtme sıfatı alabilir.
» O, yeni bir araba almış.
» Bu küçük köyde konaklamaya
karar verdik.
Birinci cümlede “yeni” niteleme sıfatıyla “bir”
belgisiz sıfatı, “araba” adının sıfatı olarak; İkincide “bu” işaret sıfatıyla
“küçük” niteleme sıfatı, “köy” adının sıfatı olarak kullanılmıştır.
NOT: Sıfatlar,
adılları da niteleyebilir.
» Ahmet, gerçekten dürüst birisidir.
» O,
her zaman deneyimli kimselerle çalışır.
Bu cümlelerin birincisinde “dürüst” sıfatı “birisi” adılını nitelemektedir.
İkinci cümlede “deneyimli” sıfatı, “kimse” adılını nitelemektedir.
NOT: İlgi
eki (-ki), yer ve zaman bildiren sözcüklerden sonra gelip eklendiği sözcüğü
sıfat yapar.
» Sınıftaki öğrenciler dışarı
çıkmış.
» Yarınki sınava hazır
mısın?
Bu cümlelerde “sınıf” sözcüğü, ilk önce bulunma durumu (-de, -da, -te, -ta)
ekini alıp ardından sıfat yapan “-ki” ekini alarak önündeki “öğrenciler”
adını; “yarın” sözcüğü, sıfat yapan “-ki” ekini alarak önündeki “sınav” adını
belirttiği için sıfat görevindedir.
Bu fotoğrafta ……küçük…… çocuklar görüyorum. Yere düşen çocuk …pembe… bir
kask takmış. Ona yardım eden çocuk ise ….yarım kollu… bir tişört giymiş. Arkadaki
…uzun…. ağaçlara bakılırsa bu çocuklar ….büyük… bir parkta oynuyorlar. Ayaktaki
çocuk, arkadaşına yardım ettiğine göre …yardımsever… bir çocuk olmalı. …Yeşil….
çimenler üzerinde oynayan bu çocuklar …ayaklarındaki… patenleriyle çok eğleniyorlar.
6.Etkinlik
Bu bölümde öğrencilerden harita
üzerindeki huzurevini yönergelere uyarak bulmaları istenecek. B kısmında ise
yaşlı insanlara yardımcı olmak için neler yapabilecekleri hakkında konuşmaları
istenecek.
àBir sonraki metin için öğrencilerden sevgi
temalı bir şiir bulmaları ve defterlerine yazmaları istenecek.
|
