1. Yüklemine Göre Cümle
- Fiil Cümlesi: Yüklemi çekimli fiillerden oluşan cümledir.
Tatlı bir akşam vakti yolculuğumuz başladı.
Yağmur aniden bastırınca nehir aniden coştu.
Su insanı boğar, ateş yakarmış.
- İsim Cümlesi: Ad ya da ad soylu sözcüklerin veya söz öbeklerinin ek eylem alarak yüklem olduğu cümlelerdir.
Sanatçı için hayalin önemi büyüktür.
Ona vereceğin en güzel hediye, kitaptır.
Bizim çocuk aslan gibidir.
En büyük arzusu şair olmaktı.
2.Ögelerin Dizilişine Göre Cümle
- Kurallı Cümle: Yüklemi sonda olan cümledir.
Olur olmaz sözler söylüyor.
Verdiğin kitapları çok beğendim.
- Devrik Cümle: Yüklemi sonda bulunmayan cümlelerdir.
Yağmurdan sonra büyürmüş, başak.
Geç fark ettim, taşın sert olduğunu.
3. Anlamlarına Göre Cümle
- Olumlu Cümle: Yüklemi olumlu olan ve bir işin yapıldığını veya yapılacağını bildiren cümlelerdir.
Güneş toprağı yeni yeni ısıtıyor.
Hangi kitabı okuyacağına karar ver.
- Olumsuz Cümle: Anlamca olumsuz yüklemlerle kurulan cümlelerdir.
Annesini ve babasını unutmadı. Olaylar anlatılır gibi değil.
Uyarı: Bazı cümleler biçimce olumlu olduğu halde anlamca olumsuz olabilir.
Ne ev kaldı ne bark. (kalmadı)
Büyüklere böyle davranılır mı? (davranılmaz)
Uyarı: Bazı cümleler biçimce olumsuz anlamca olumlu olabilir.
Sizi sevmiyor değilim. (seviyorum) Bu adam acımasız değil. (acır)
Gel de bu çocuğu sevme. (sev)
- Soru Cümlesi: Soru anlamı taşıyan ve cevap vermeyi gerektiren cümlelerdir.
Hangi yazarları seversin?
Yarın Bolu’ya mı gidiyorsun?
- Ünlem Cümlesi: İçinde ünlem sözcükleri bulunan cümlelerdir. Heyecen, coşku, öfke vb bildirir.
Eyvah, yemek yandı!
Dikkat, köpek var!
4. Yapısına Göre Cümleler
- Basit Cümle: Tek bir yargı bildiren cümledir.
Sabahtan akşama kadar kardeşimle oynadım.
Sanat toplum içindir.
- Birleşik Cümle: Birden çok yargı içeren cümledir.
- Girişik Cümle: İçinde fiilimsi bulunan cümlelere denir.
Son gülen iyi güler.
Okuldan çıkınca eve gideceğim. Can çıkmadıkça huy çıkmaz.
- -Ki’li Birleşik Cümle: Ki bağlacıyla yapılır.
Ne yazık ki beni anlayamadın. Çalış ki kazanasın.
Duydum ki unutmuşsun.
- -Şart Birleşik Cümle. İşin koşula bağlandığı cümlelerdir.
Tanıdıağrın v sa buraya çabuk alışırsın.
Hava güzel olursa dışarı çıkacağım.
Yan Cümlecik
Eve gider gitmez ekmeğe yağ, reçel sürüp yiyeceğim. yan cümlecik 1 yan cümlacik 2 temel cümle
Duydum ki unutmuşsun. temel cüm. yan cümle
- Sıralı Cümle: Birden fazla cümlenin virgülle bağlandığı cümlelerdir.
- Bağımlı Sıralı: Cümleler arasında öge ortaklığı vardır.
Kapıyı tıklattı, içeri girdi. (Özne ortak “o”)
Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır. (Özne ortak “mart”)
- Bağımsız Sıralı: Cümleler arasında öge ortaklığı yoktur.
El yarası onulur, dil yarası onulmaz.
- Bağlı Cümle: Birden fazla cümlenin bağlaçla bağlandığı cümlelerdir.
Kitapları çok sever ve vaktinin çoğunu kitap okumaya ayırırdı.
Hem suçlu hem güçlü.
Ne konuştu ne açıklamamı dinledi.
