Lgs’ye yönelik çalışmalarda 8. sınıf müfredat konuları arasında metin türleri de yer almaktadır.
HİKAYE (ÖYKÜ)
Hikaye olmuş veya olabilecek olayları anlatır. Hikayelerde tek olay anlatılır. Giriş, gelişme ve sonuç bölümü bulunur. Olay ayrıntılarıyla anlatılmaz ve tasvirlere fazla yer verilmez. Hikaye metinlerinde kişi sayısı azdır. Hikayede olay bir veya birkaç yerde geçer. Olay, yer, zaman, kahramanlar hikayenin başlıca unsurlarıdır.
ROMAN
Olmuş veya olabilecek olayları anlatır. Birden fazla olay anlatılan romanlarda kişi sayısı fazladır. Giriş, gelişme ve sonuç bölümleri vardır. Romanda betimlemeye çokça yer verilir. Olayları ayrıntılarıyla anlatılır ve bir çok mekan vardır. Ayrıca uzun bir zaman diliminde geçer. Hikayenin uzun halidir. Roman çeşitleri şunlardır:
1.Tarihi roman
2. Polisiye roman
3.Aşk romanı
4. Toplumsal roman
5. Psikolojik roman
6. Macera romanı
MASAL
Masal bir tekerlemeyle başlar (Bir varmış, bir yokmuş). Olağanüstü kişiler yer alır (cin, peri, cadı, dev) … Masalda gerçek olmayan olaylar anlatılır ve zaman belirsizdir. Masalların geçtiği yer; hayal dünyasıdır. Masallar, daha çok çocuklara yöneliktir. Sonunda her zaman iyiler kazanır, kötüler kaybeder. Masallarda da giriş gelişme ve sonuç bölümü bulunur. Çocukların anlayacağı bir dille ve kelimelerle anlatılır. Masalda benzetmelere çokça yer verilir. Didaktik bir metin türüdür. (Eğiticidir.)
FABL
Kahramanları hayvanlar ve bitkiler olan ve insanlara ders vermek amacıyla yazılan öykülere fabl denir Genellikle manzum(şiir) şeklindedir. Giriş gelime ve sonuç bölümleri yer alır. Düz yazı şeklinde olanları da vardır. İnsan dışındaki varlıkların kişileştirilmesi ve konuşturulmasıyla oluşur. Eğitici ve öğreticidir. Kişileştirme ve konuşturma söz sanatları bolca kullanılır.
RÖPORTAJ
Röportaj çeşitli olayları, yerleri, durumları okuyucuya iletmek üzere; gazetelerin, değişik yerlere gönderdikleri muhabirlerin yazılarından doğmuş bir türdür. Amaç, bir gerçeği, olguyu; araştırarak, inceleyerek, gezip görerek okuyucuya yansıtmaktadır. Röportaj yazarı nesnel bir tutum takılmak zorundadır. İnandırıcılık ön planlıdır. Örnekleme, tanık gösterme gibi düşünceyi geliştirme tekniklerine sıkça başvurulur. Çok yönlü bir yazı türüdür. Günümüzde daha çok, toplumda öne çıkmış politikacı, sanatçı, sporcu, akademisyen gibi insanlarla yapılan konuşmaların yer aldığı bir yazı türü olarak algılanmaktadır.
BİYOGRAFİ (YAŞAM ÖYKÜSÜ)
Kişilerin hayatını anlatan yazı türüdür. Ünlü, insanlığa katkıda bulunmuş kişilerin yaşam öyküleri kaynaklara, belgelere dayanarak anlatılır. Biyografi yazarı, nesnel bir tutum almalı; ancak sanat gücünü de göstermelidir
NOT: Yazar kendi hayatını kaleme alıyorsa buna da OTOBİYOGRAFİ denir.
ANI (HATIRA)
Bir kişinin yaşadığı veya tanık olduğu olayları anlattığı yazılardır. Yazar, konuyu anlatırken samimidir. Anılar bilimsel değildir yani kesin değildir. Yazarın kişisel bakışı söz konusudur. Yazarın yaşadığı olaydan nasıl etkilendiğini anlatır. Anıda yer ve zaman belirlidir. Giriş, gelişme ve sonuç bölümleri vardır. Yazar anlattığını kanıtlamaya çalışmaz. Yazar anlatımda birinci ağız kullanır Anılar belge niteliği taşıyabilen bir metin türüdür.
GÜNLÜK (GÜNCE)
Bir kişinin yaşadıklarını duygularını veya düşündüklerini günü gününe yazdığı yazı türüdür. Sıcağı sıcağına yazdıkları için anıdan ayrılırlar. İçtenlikle yazdıkları için doğal bir anlatım vardır. Günlük, bir iç dökme yazısıdır; sırlar, dertler olduğu gibi aktarılabilir.
MAKALE
Fikir yazısıdır. Genellikle gazete ve dergilerde yer alır. Bir konuda bilgi verilirken veya bir gerçeği savunurken yazar, düşüncelerini kanıtlamak zorundadır. Giriş, gelime ve sonuç bölümleri yer alır. Her konuda yazılabilir Nesnel anlatım kullanılır.
DENEME
Genellikle gazete ve dergilerde yer alır. Her konuda deneme yazılabilir. Giriş gelişme ve sonuç bölümünden oluşur. Bir düşünce yazısıdır. Yazar, anlattığı konuyu ispatlamak zorunda değildir. Konu seçmede tam bir özgürlüğe sahiptir. Kendi kendine konuşuyor gibi rahat anlatır. Denemenin sonunda kesin bir sonuca varılmaz. Öğrencilerin yazdığı yazı türü(kompozisyon) genellikle denemedir.
SÖYLEŞİ (SOHBET)
Genellikle gazete ve dergilerde yer alır. Giriş gelişme ve sonuç bölümü vardır. Her konuda yazılabilir. Yazar karşısında biri varmış gibi düşünceleri anlatır. Dili çok kolay anlaşılır. Genellikle güncel konular anlatılır. Yazar, anlattığı konuyu ispatlamaya çalışmaz. Düşünceleri ayrıntılarına inmeden, bir konuşma havası içinde anlatan yazı türüdür. Okuyucuyu sıkmayan kısa yazılardır. Konuşmaya yakın söyleyişiyle(üslup) samimi bir yazı türüdür.
FIKRA
Gazete ve dergilerin belirli sütunlarında yayınlanır. Güncel, siyasal ve toplumsal sorunları ele alır. Sorunları ayrıntılara inmeden işleyen günlük yazılardır. O anki gündeme göre yazılırlar, günü birlik yazılardır. Yazar ele aldığı konuyu kendi görüş ve düşüncelerini ışığında yazar. Bu tutumuyla öznedir.
Yazar düşüncelerini kanıtlama amacı gütmez. Özellikle okurunu sorun üzerinde düşünmeye, yorum yapmaya zorlar. Fıkranın, okuru etkileyen yalın bir dil örgüsü vardır.
SÖYLEV (NUTUK)
Toplulukları etkilemek amacıyla belirli bir konuyu coşkulu bir biçimde anlatmadır. Sözlü konuşmaları yazıya geçirilmesiyle oluşan yazı türüdür. Anlatıcı; düşüncelerini, duygularını karşısındakilere kabul ettirmek için çaba gösterir. Anlatıcının iyi bir hatip(konuşmacı) ve o alanda söz sahibi olması gerekir.
GEZİ YAZISI (SEYAHATNAME)
Bir yazarın gördüğü yerlerin ilgi çekici yönlerini özenli bir anlatımla tanıttığı yazı türüdür. Yazar sadece gördüklerini anlatmakla kalmaz, onlar hakkındaki düşüncelerini açıkça ortaya koyar. Gezi yazılarında öğreticilik niteliği de söz konusudur: okuyucu görmediği yerler hakkında bilgi edinir ve tanıtılan yerlerle bulunduğu yeri karşılaştırabilir. Gezi yazıları tarihi belge niteliği taşır. Tarih, coğrafya, sosyoloji, psikoloji, folklor ve hukuk için kaynak niteliğindedir. Gezi yazısında gözlemler sıradan olmaz. Okur için ilginç olabilecek ayrıntılar üzerinde durulur.
