Kip ve kişi ekleri almayan ama iş, oluş, hareket veya durum anlamlarını özünde bulunduran ve cümle içinde “isim , sıfat, zarf” gibi görevler üstlenen sözcüklere fiilimsi denir.
- İSİM FİİLLER (MASTAR)
- SIFAT FİİL (ORTAÇ)
- BAĞ (ZARF) FİİL (ULUÇ)
1. İSİM FİİLLER (MASTAR)
Fiilin adı demektir. Fiil kök veya gövdelerine -mak, -mek, -ma, -me, -ış, -iş, -uş, -üş ekleri getirilerek oluşur. Yazmak, konuşmak, yemek, yazma, alış… Konuşmak bir sanattır.
DİKKAT: Olumsuzluk eki -ma, -me ile isim-fiil eki olan -ma, -me karıştırılmamalıdır. Bu hafta işe gitme. (Olumsuz fiil) / Tatile gitme hazırlıkları başladı. (İsim-fiil)
DİKKAT: -mak, -mek, -ma, -me eklerini alan bazı kelimeler bir nesnenin adı olarak kullanılabilir. Ekmek, çakmak, yemek, tokmak, kıyma, sarma, kazma…
Bu yıl tarlaya buğday ekmek istiyorum. (isim-fiil) Bakkaldan üç ekmek aldı. (İsim)
2. SIFAT FİİL (ORTAÇ)
Fiilin sıfata dönüştürülmüş şeklidir. Fiil kök veya gövdelerine -an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş, ekleri getirilerek yapılır. Sıfatların her zaman bir ismi nitelediği gibi sıfat-fiiller de bir ismi niteler. Tanıdık kişi, okumuş adam, çıkmaz sokak….
DİKKAT: Sıfat-fiil ekini alan fiiller, bazen isim göreviyle kullanılır. Bayrama katılan öğrencilere izin verildi. (Sıfat-fiil) / Bayrama katılanlara izin verildi. (İsim) (Sıfat-fiiller çekim eki alarak isimleşir.)
DİKKAT: Sıfat-fiil ekleriyle kip ekleri karıştırılmamalıdır. Görünmez kaza (Sıfat-fiil) / Buradan bizim ev görünmez. (Fiil)
DİKKAT: Sıfat-fiil eklerinin olumsuzları da yaygın olarak kullanılır. Görmemiş adam, olmayacak iş
3. BAĞ (ZARF) FİİL (ULAÇ)
Fiillerin durumunu, zamanını, şeklini bildiren fiilimsilerdir. Fiil kök veya gövdelerine “-ip, -ince, -eli, – erek, -ken, -a, -e, -maden, -maksızın, -dıkça, -dığında, -mez” ekleri getirilerek yapılır.
Koşa koşa geldi.
Çocuk ağladıkça açıldı.
Öğretmen dersi anlatıp çıktı.
